Προφύλαξη εναντίον του καρκίνου του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού πλήττει 1 στις 8 γυναίκες στον δυτικό κόσμο. Στην Αμερική είναι ο δεύτερος σε συχνότητα στις γυναίκες μετά τον καρκίνο του δέρματος. Για μια νόσο που αφορά ένα τόσο μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, η σωστή και αποτελεσματική θεραπεία δεν είναι αρκετή. Ο ρόλος της πρόληψης είναι υψίστης σημασίας, για αυτό κάθε γυναίκα οφείλει στον εαυτό της να υποβάλλεται σε τακτικό προληπτικό έλεγχο για τον μαστό της.

Τι είναι η προφύλαξη;

Προφύλαξη είναι οποιαδήποτε ενέργεια στοχεύει στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου μαστού. Με την προφύλαξη, μειώνεται η πιθανότητα ανάπτυξης νέων καρκίνων σε μια ομάδα πληθυσμού και συνεπώς μειώνονται και οι θάνατοι από τη νόσο.

Υπάρχουν παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού και άλλοι που τον μειώνουν. Με την προφύλαξη, στοχεύουμε στην αξιοποίηση και ενίσχυση της προστατευτικής δράσης των παραγόντων που προφυλάσσουν, από τη μια, και στην εξάλειψη των παραγόντων κινδύνου από την άλλη.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού;

  • Τα οιστρογόνα: η έκθεση του μαστού στα οιστρογόνα, ακόμα και τα ενδογενή- αυτά δηλαδή που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός- αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Τα οιστρογόνα βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα σε όλη τη διάρκεια που η γυναίκα έχει έμμηνο ρύση. Συνεπώς όσο περισσότερο διαρκεί το διάστημα που η γυναίκα έχει έμμηνο ρύση, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Στην πράξη, γυναίκες με πρώιμη εμμηναρχή, δηλαδή ηλικία πρώτης εμμήνου ρύσεως μικρότερη των 11 ετών, και γυναίκες με καθυστερημένη εμμηνόπαυση, δηλαδή διακοπή της εμμήνου ρύσεως μετά τα 50, θεωρείται ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο.
    Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες που εκτίθενται σε εξωγενή οιστρογόνα, δηλαδή λαμβάνουν σκευάσματα οιστρογόνων και προγεστερόνης ως θεραπεία υποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση. Οι γυναίκες αυτές έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, γι’ αυτό και η ορμονική υποκατάσταση μετά την εμμηνόπαυση πρέπει να αποφεύγεται.
  • Παχυσαρκία: αποτελεί παράγοντα κινδύνου, ιδιαίτερα για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
  • Αλκοόλ: αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Όσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο κίνδυνος.
  • Κληρονομική προδιάθεση: γυναίκες που έχουν αλλαγές στο γεννητικό τους υλικό (π.χ. στα γονίδια BRCA1&2) έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε νεαρή ηλικία.
  • Ακτινοβολία: γυναίκες που έχουν ακτινοβοληθεί στο θώρακα για θεραπευτικούς λόγους έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, ιδιαίτερα όταν η ακτινοβολία πραγματοποιήθηκε σε νεαρή ηλικία. Ο κίνδυνος αυξάνει όσο μεγαλύτερη είναι η δόση της ακτινοβολίας και όσο μικρότερη είναι η ηλικία ακτινοβόλησης.

Ποιοί είναι οι παράγοντες που προφυλάσσουν από την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού;

  • Φυσική άσκηση: η φυσική άσκηση για πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα φαίνεται να προφυλάσσει από τον καρκίνο του μαστού, λόγω του ότι μειώνει τα επίπεδα των οιστρογόνων. Η δράση της είναι ευεργετική ιδιαίτερα στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
  • Εγκυμοσύνη: κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται και ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού.
  • Θηλασμός: λόγω μειωμένων επιπέδων των οιστρογόνων κατά τη διάρκεια του θηλασμού, φαίνεται ότι ο κίνδυνος για καρκίνο του μαστού μειώνεται σε γυναίκες που έχουν θηλάσει.
    Καθυστερημένη εμμηναρχή και πρώιμη εμμηνόπαυση: λόγω μικρότερης διάρκειας έκθεσης στα οιστρογόνα, σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κίνδυνος μειώνεται.
  • Φάρμακα: φάρμακα που μπλοκάρουν τη δράση των οιστρογόνων, όπως η ταμοξιφένη, η ραλοξιφένη, οι αναστολείς της αρωματάσης, έχουν προστατευτική δράση.
  • Φενρεντινίδη: είναι ένας τύπος βιταμίνης Α, η οποία φαίνεται να δρα προστατευτικά σε γυναίκες που έχουν νοσήσει από καρκίνο του μαστού.
  • Προφυλακτικές επεμβάσεις: είναι επεμβάσεις στις οποίες αφαιρούνται οι ωοθήκες, από τις οποίες παράγονται κυρίως τα οιστρογόνα, ή ο μαστός για λόγους προφύλαξης από την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Οι επεμβάσεις αυτές ενδείκνυνται μόνο σε γυναίκες με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού, π.χ. σε γυναίκες που φέρουν μεταλλάξεις σε γονίδια που ευθύνονται για τον καρκίνο του μαστού.

Παράγοντες που έχει αποδειχθεί ότι δεν αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης για τον καρκίνο του μαστού ή που δεν γνωρίζουμε τη δράση τους

  • Η άμβλωση
  • Τα αντισυλληπτικά που περιέχουν οιστρογόνα φαίνεται ότι αυξάνουν ελαφρώς τον κίνδυνο κατά τη διάρκεια λήψης τους. Μετά τη διακοπή τους η δράση αυτή σταματά.
  • Το περιβάλλον και η έκθεση σε παράγοντες όπως χημικά, ρύπανση, κλπ, δεν έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο
  • Η δίαιτα: από τις μέχρι στιγμής μελέτες δε φαίνεται η δίαιτα να επηρεάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
  • Κάπνισμα: δεν έχει αποδειχθεί ότι το ενεργητικό ή το παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε στην πράξη;

Από όλους τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν, κάποιους μπορούμε να τους επηρεάσουμε με τον τρόπο ζωής μας, πχ. τη φυσική άσκηση, το θηλασμό, την παχυσαρκία, την εξωγενή έκθεση σε οιστρογόνα, και κάποιους όχι, όπως την εμμηνόπαυση, την εμμηναρχή και την κληρονομική προδιάθεση.
Το πρώτο βήμα είναι να γνωρίζουμε τι μας ωφελεί και τι μας βλάπτει και να προσπαθούμε να μειώσουμε, στο βαθμό που μπορούμε, τον κίνδυνο για την ανάπτυξης καρκίνου μαστού.

Κι αν αυτό μας φαίνεται “λίγο”, ευτυχώς η επιστήμη είναι εδώ για να μας βοηθήσει με τον “προληπτικό έλεγχο” ή “screening”.